معرفی المپیاد

به زبون خیلی ساده، المپیادهای علمی ایران شامل مجموعه‌ای از مسابقات علمی هستن که عمدتا توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان برگزار می‌شن. المپیادها، مسابقات علمی‌ای هستن که جامعه هدف‌شون دانش آموزان دوره دوم متوسطه در پایه‌های دهم و یازدهمه، و مهم‌تر اینکه برخلاف کنکور در چارچوب کتاب‌های درسی دوره دبیرستان محدود نمی‌شن. همین باعث میشه، دانش‌آموزی که متقاضی شرکت در المپیاده، در هر رشته‌ای، ترغیب به مطالعه بسیار عمیق‌تری از مطالب و مفاهیم درسی بشه. به همین خاطر مجموعه المپیادهای علمی تجربه علمی فراتری از درس‌های دبیرستانی رو در اختیار ما قرار می‌دن. البته، این موضوع یک سمت دیگه هم داره! این که این چالش باعث میشه هرکسی هوس المپیاد دادن نکنه!

نکته قابل توجه اینه که از طیف چند هزار نفره‌ای که در مرحله اول هر کدوم از المپیادهای علمی شرکت می‌کنن، تنها و تنها چند صد نفر پذیرفته می‌شوند و در این رقابت علمی سربه‌هوایی خیلی جایی نداره! چونکه طیف زیادی از افرادی که مشتاقن یک مدال خوشرنگ بندازن گردنشون، و به نوعی مایل به مدال‌آوری در حوزه المپیادهای علمی هستن، بچه‌های بسیار تلاشگری هستن.

خب! اما سوال اینجاست که چرا باید خودمون رو به زحمت بندازیم، مطالب سخت سخت بخونیم، یاد بگیریم، تست بزنیم، و از اوقات فراغت و تفریح دوره نوجوونی‌مون کم کنیم تا به مدال برسیم و هویت دانش‌آموز المپیادی بودن رو به دوش بکشیم؟ مزیتش چیه؟ فایده‌ش کجاست؟

در این باره، میتونیم به چند مورد پرتکرار از زبون خود بچه‌هایی که این سال‌ها وارد این مسیر شدن و اتفاقا بچه‌های موفقی هم بودن، اشاره کنیم:

• مورد اول که به نظر از همه مهم‌تر میاد، انگیزه درونی‌ایه که همون علاقه قلبی بچه‌های المپیادی رو نسبت به دروس و مفاهیم مورد مطالعه‌شون نشون می‌ده. بچه‌های المپیادی به نسبت بقیه، روحیه علم‌ورزی و کنجکاوی و ذهن پرسشگری دارن که بهشون کمک می‌کنه به چالش‌های مسیر المپیاد به چشم یک فرصت ویژه برای رشد نگاه کنن. به همین خاطر اگر که علاقه‌ای، هرچند کم در خودتون نسبت به مفاهیم مورد مطالعه‌تون احساس می ‌کنین، آغوش المپیاد‌های علمی به روی شما بازه و نوید تجربه علمی و چه بسا مفرح و رشد‌دهنده‌ای رو به شما می‌ده!
• مورد دوم انگیزه‌های بیرونی‌ای هستن که درواقع شامل مجموعه مشوق‌ها و تسهیلاتی می‌شن که در اختیار بچه ها قرار می‌گیرن. همون تسهیلات المپیاد‌های علمی! جلوتر بیشتر بهشون میپردازیم. ولی انگیزه‌های بیرونی به این تسهیلاتی که گفتیم ختم نمی‌شن! برای مثال، المپیاد امکان ارتباط با شبکه‌ای از نخبگان علمی و اساتید رو در اختیار شما قرار می‌ده که چه بسا فرصتش رو در طول دوران دانشگاهی خودتون هم نداشته باشین! پس چه بهتر که این فرصت‌ رو قدر بدونیم و اعتبار المپیاد‌های علمی رو-حتی در سن ۱۶ و ۱۷ سالگی و ایام دانش‌آموزی- دست کم نگیریم!

پس در یک مرور کلی… :

تا اینجا فهمیدیم که المپیاد‌های علمی دانش‌آموزی مجموعه مسابقات علمی معتبری هستن که روحیه علمی جدی و متمرکزی رو می‌طلبن و به تناسب اون فرصت‌های مطالعاتی و اجتماعی خوب و دست‌نیافتنی‌ای رو برای ما رقم می‌زنن!

حالا بهتره بدونیم که این مسابقات در چه قالب‌هایی برگزار می‌شن! در یک دسته‌بندی کلی و رایج رشته‌های المپیادهای علمی به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شن:

• المپیاد های علمی هفت گانه
• المپیادهای علمی نوین

از بین این دوتا، المپیادهای علمی هفت‌گانه که طول عمر بیشتری نسبت به المپیادهای نوین دارن، شامل موارد زیر می‌شن:

• المپیاد ادبی
• المپیاد ریاضی
• المپیاد زیست شناسی
• المپیاد شیمی
• المپیاد فیزیک
• المپیاد کامپیوتر
• المپیاد نجوم و اخترفیزیک

المپیادهای نوین هم که تقریبا از دهه نود به بعد یکی یکی شکل گرفتن، شامل موارد زیر می‌شن:

• مدیریت، اقتصاد و حکمرانی
• جغرافیا
• سواد رسانه‌ای
• سلول‌های بنیادی و پزشکی و بازساختی
• علوم زمین
• علوم و فناوری نانو
• هوش مصنوعی

خب! با این تنوع از رشته هایی که میتونن روحیات و سلایق مختلفی رو پوشش بدن، در کنار تسهیلات جذابی که المپیاد برای ما فراهم میکنه این بار سوال اینجاست که: برای شرکت در المپیاد باید چکار کنم؟

اول از همه بهتره که به بخش‌نامه ابلاغی باشگاه دانش پژوهان جوان نگاهی بندازیم و در وهله اول با شروط عمومی و اختصاصی شرکت در مجموعه المپیادهای علمی آشنا بشیم:

شرایط عمومی:

– دانش آموزان باید در سال تحصیلی مورد نظر در دوره دوم متوسطه نظری، فنی و حرفه ای و کار دانش، اشتغال به تحصیل داشته و در صورت دارا بودن شرایط اختصاصی می توانند در بیش از یک آزمون المپیاد شرکت کنند.

– دانش آموزان در دوره دوم متوسطه تکرار پایه وقف تحصیلی و ترک تحصیل نداشته باشند

– تمامی دانش آموزان پایه دهم دارنده مدال برنز المپیاد کامپیوتر و نقره و برنز سایر المپیادها در دوره اموزشی تابستان در سال تحصیلی قبلی، در صورت تمایل به شرکت در ازمون المپیادهای سال جاری ملزم به ثبت نام و شرکت در تمامی مراحل بوده و صرفا در صورت موفقیت به مرحله بعدی راه خواهند یافت.

شایان ذکر است که هر کدام از المپیاد‌ها شامل مجموعه شروط اختصاصی‌ای نیز می‌شوند که می‌توانیم با مراجعه به بخش‌نامه المپیاد‌های علمی ایران با آن‌ها آشنا شوید.

حالا و بعد از مطالعه بخشنامه، نوبت اینه که به روند آزمونی المپیاد‌ها بپردازیم. همه المپیاد‌هایی که در بالا اشاره کردیم، در سطح ملی و کشوری برگزار می‌شن. اما فقط تعدادی از اون‌ها به شکل رسمی توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان برای اعزام به مسابقات جهانی پوشش داده می‌شن.

از نظر اجرایی هم، المپیاد‌ها در سطح ملی به سه مرحله اصلی تقسیم بندی می‌شن:

• آزمون مرحله اول

در اولین مرحله از آزمون المپیادهای علمی، اکثر سوالات در چارچوب کتاب‌های دبیرستان تدوین می‌شن. اما باید بدونید 100 درصد سوالات محدود به منابع درسی مدرسه نیست. منابع جانبی هر سال از سمت کمیته های علمی در المپیاد به شکل تکمیلی معرفی می‌شن و اون‌ها هم مرجع باقی سوالات آزمون هستن. و در ضمن! مدل طراحی سؤال از این مجموعه منابع، حتی منابع درسی با الگوی طراحی سؤالات آزمون سراسری و امتحانات نهایی متفاوته.

البته که مطالعه عمیق این دروس، که لازمه موفقیت در المپیاده، برای آمادگی دانش‌آموزان در ماراتن کنکور و امتحانات نهایی بی تأثیر نیست و همواره تأثیر مثبتی داشته. در این مرحله از آزمون، طیفی چند هزار نفره از دانش‌آموزان سرتاسر کشور از رشته‌ها و مدارس مختلف شرکت می‌کنن که طیف وسیعی از اون‌ها دانش‌آموزان سمپادن هستن. در شرایطی که طبق مفاد بخشنامه باشگاه دانش‌پژوهان جوان، سمپادی بودن نه شرط لازمه و نه شرط کافی! درواقع خیلی از بچه‌های مدال‌آور المپیادی هم هستن که سمپادی نبودن و بسیار موفق عمل کردن.

• آزمون مرحله دوم

و اما در مرحله دوم آزمون که به نوعی رقابت نفس‌گیر متقاضی‌های المپیاد از اون شروع می‌شه، فقط شامل دانش‌آموزانی میشه که بتونن مرحله اول رو با موفقیت پشت سر بذارن. محتوای امتحانی آزمون مرحله دوم، عمدتا از متون آکادمیک دانشگاهی در سطوح کارشناسی رشته‌های مرتبط تدوین شده و به نوعی اولین مواجهه دانش‌آموزان با متون آکادمیک دانشگاهی هم رقم می‌زنه.

بعد از اعلام نتایج آزمون مرحله دوم، اکثر المپیادها حدود چهل نفر رو در دوره تابستانی خودشون دعوت می‌کنن، اما المپیادهای کامپیوتر و فیزیک از این قاعده مستثنی هستن و افرادی که نمره قبولی رو کسب می‌کنن، باید در مرحله عملی هم شایستگی خودشون رو ثابت کنن.

• دوره تابستانه

دیگه به مرحله پایانی سطح ملی مسابقات المپیاد رسیدیم. که چیزی نیست به جز دوره آموزشی تابستانه! در دوره آموزشی تابستانه که محل برگزاری اون شهر تهران هست، دانش‌پژوهان به باشگاه دانش‌پژوهان‌ جوان دعوت می‌شن و بعد از برگزاری کلاس‌های دوره طی حدودا ۱ ماه، رنگ مدال‌هاشون مشخص می‌شه.

• دوره طلا 

از بین مدال‌آوران این دوره، افرادی که تونستن مدال طلای المپیاد علمی ریاضی، زیست شناسی، شیمی، فیزیک، کامپیوتر، نجوم و اخترفیزیک و یا ادبی رو کسب کنن، وارد دوره‌ای تحت عنوان «دوره آموزش طلا» می‌شن و بعد از یک رقابت سالم و نفس‌گیر، اعضای تیم ملی المپیاد مورد نظر از بین اون‌ها انتخاب شده و این دانش‌پژوهان بعد از یادگرفتن دانش‌ها و مهارت‌های لازم به عنوان تیم ملی ایران، در المپیادهای بین‌المللی و جهانی حضور پیدا می‌کنن.

تسهیلات مصوب المپیاد

حالا بیاید کمی در مورد تسهیلات مصوب المپیادها صحبت کنیم. قبل از اینکه این موارد رو بگیم، باید بدونیم که تسهیلات المپیادها حتما باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم و یا وزارت بهداشت برسه. با استناد به بخش‌نامه باشگاه دانش پژوهان جوان، تسهیلات المپیاد‌ها به چهار گروه اصلی تقسیم بندی می‌شن:

• مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی
• امتیازات ورود به دانشگاه
• تسهیلات بنیاد ملی نخبگان
• طرح ویژه حمایت از جذب نخبگان در رشته‌های دارای اولویت

مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

در ضمن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانش پژوهانی که موفق به کسب مدال طلا در المپیادهای هفت‌گانه می‌شن، از شرکت در آزمون سراسری در رشته‌های زیرگروه مربوط به المپیاد و رشته خودشون معاف می‌شن.

امتیازات ورود به دانشگاه

این مجموعه تسهیلات که مجری اون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت درمان و اموزش پزشکی هستن، برای دانش‌پژوهان مدال‌آور در المپیاد‌های هفت‌گانه سهمیه مخصوص کد رشته محل‌های خودشون رو بر اساس شرایطی در نظر گرفته‌!

تسهیلات بنیاد ملی نخبگان

این مجموعه تسهیلات، شامل طیفی از خدمات بنیاد ملی نخبگان می‌شه که با ثبت درخواست دانش‌پژوهان مدال آور، تسهیلات مورد نظر به اون‌ها ارائه می‌شه.

طرح ویژه حمایت از جذب نخبگان در رشته‌های دارای اولویت

در طرح ویژه حمایت و جذب برگزیدگان المپیادهای دانش‌آموزی، مجموعی از رشته‌های اولویت‌دار در هر زیر گروه آزمون سراسری تعریف شده تا  دانش پژوهان رو در رشته‌های مرتبط جذب کنه.

نکته آخر اینکه برای اطلاع از جزئیات هرکدوم از تسهیلاتی که بهش اشاره شد، به بخشنامه المپیادهای علمی دانش‌آموزی باشگاه دانش‌پژوهان جوان مراجعه کنین!